آنچه مسلم است براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته جهانی کشور ایران و منطقه خاورمیانه در آینده نه چندان دور به عنوان یکی از مناطق خشک جهان خواهد شد وبا توجه به روند بارندگی‌ها تأمین آب آشامیدنی مسئله‌ای ویژه خواهد شد. از سوی دیگر با نگاهی به آمار جابه جایی جمعیت و مهاجرت‌هایی که از محیط‌های کوچک به کلانشهری مانند مشهد صورت می‌گیرد پیش‌بینی می‌شود در چند سال دیگر جمعیت این شهر به ۵ میلیون نفر خواهد رسید و با توجه به مشکلاتی که دو سال اخیر رخ داده در بحث ورودی آب سد دوستی به عنوان تأمین‌کننده اصلی آب مورد نیازشهر مشهد، به نظر می‌رسد با گذشت هر روز زمان برای جبران عقب ماندگی‌ها در این بخش کمتر می‌شود.

با این اوصاف در چند سال گذشته طرح‌های مختلفی نظیر انتقال آب از تاجیکستان وخزر و کوه‌های هزار مسجد و در نهایت دریای عمان مطرح شد که تاکنون آخرین تصمی م در این موضوع می‌باشد.

اما از همان ابتدای کار برخی از کارشناسان این اقدام را غیرقابل اجرا یا غیرکارشناسی می‌دانند، چراکه بر این باورند هزینه چند هزار میلیاردی این پروژه بی‌تردید از سوی دولت پرداخت نخواهد شد و اگر قرار بر پرداخت آن از سوی دولت باشد بیش از چند دهه زمان خواهد برد تا پروژه تکمیل شود. همچنین منتقدان بر این باورند بی تردید شهرهای در مسیر لوله انتقال آب نیز به دنبال سهم خواهی از این آب خواهند بود که مشکلات را بیشتر خواهد کرد.

با این حال روز گذشته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در دومین روز برپایی جشنواره فناوری‌های آب گفت: کسانی که مخالف انتقال آب از دریای عمان به مشهد هستند راهکار کارشناسی جایگزین ارائه دهند و به مدیران آب استان اعلام کنند که با افزایش جمعیت و افزایش مصرف چگونه آب این کلانشهر تأمین شود.

محمد علایی افزود: مدیران امور آب در مشهد تمام سیاست‌های انقباضی را برای تأمین آب این کلانشهر به کار بسته‌اند. برای مثال حداقل مصرف را برای شهر مشهد تعریف کرده‌اند و طرحی ارائه داده‌اند که بر اساس آن می‌بایست کشت در غرب مشهد فقط به شیوه گلخانه‌ای باشد، اما از آنجا که نمی‌توانیم اقتصاد آب را تبیین و تعریف کنیم ناچار از انتقال آب از دریای عمان به مشهد هستیم. علایی ادامه داد: به عنوان یک کارشناس ارشد محیط زیست، با انتقال آب دریای عمان به مشهد مخالفم، اما به عنوان مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با این طرح موافق هستم.

 راهکارهای کم هزینه

همانگونه که محمد علایی هم مخالفت خود را به عنوان کارشناس ارشد محیط زیست با این طرح اعلام می‌کند باید گفت علاوه بر هزینه انتقال آب از عمان به مشهد چندین برابر نیز خسارت به محیط زیست کشور وارد خواهد آمد که جبران ناپذیر خواهد بود، اما اگر بپذیریم برای زندگی جامعه انسانی اولویت قایل شده و از این خسارت‌ها چشم پوشی کنیم این سؤال پیش می‌آید که آیا نمی‌توان به شیوه دیگری آب مورد نیاز شهر مشهد را تأمین کرد.

بر همین اساس و با هدف پاسخ این سؤال اگر نگاهی به اظهار نظرهای مختلف کارشناسان این حوزه در سال‌های اخیر بیندازیم به چند نکته کلیدی می‌رسیم. اولین نکته که به نظر می‌تواند به عنوان کم هزینه‌ترین روش تأمین آب باشد مهار آب‌های سطحی و روان دشت مشهد و دشت‌های اطراف و حتی شهرستان‌های همجوار از قبیل کلات وچناران است، چراکه به گفته کارشناسان می‌شود از این طریق حدود۷۰ میلیون متر مکعب آب در سال به دست آورد. این درحالی است که متأسفانه بخش قابل توجهی از همین آب‌های ارزشمند به علت نبود زیرساخت‌های لازم از طریق رودخانه‌های مرزی از کشور خارج می‌شود و حتی کمترین کاری برای تزریق آن به سفره‌های زیرزمینی صورت نمی‌گیرد.

  توقف ۳۰ طرح آبخوان داری به دلیل نبود اعتبار

نکته بعدی کندی یا حتی می‌توان گفت تعطیلی طرح‌های آبخوان داری و آبخیزداری است که نقش مهمی در تقویت سفره‌های زیرزمینی دارد اما متأسفانه از حدود یک دهه قبل اعتبارات این بخش در کل کشور کاهش یافته و اعتبارات تخصیصی بسیار کمتر از مقدار مورد نیاز می‌باشد. هر چند در سال جاری اعتبارات ویژه‌ای برای خراسان رضوی اختصاص دادند، اما به گفته یکی از مدیران منابع طبیعی استان بیش از ۳۰ طرح آبخوان داری در استان به دلیل نبود اعتبارات متوقف شده است که با توجه به شرایط ویژه شهر مشهد به نظر باید اعتباراتی ملی به طور اختصاصی برای اجرای طرح‌های آبخوان داری و آبخیزداری در دشت‌های اطراف مشهد در نظر گرفته شود که تاکنون اینگونه نبوده است. مسئله بعدی که بسیار حائز اهمیت است بی‌توجهی چندین ساله متولیان آب به موضوع چاه‌های غیر مجاز و برداشت‌های بیش از حد از چاه‌های مجاز است البته در سال جاری حرکت‌های جدی دراین بخش صورت گرفته، اما به اعتقاد کارشناسان این قبیل اقدامات باید یک دهه قبل شروع می‌شد، ولی به دلیل همین تعلل‌ها دیگر چاه‌های دشت مشهد بیش از چند برابر حد مجاز شده و برداشت‌های صورت گرفته سرعت افت سفره‌ها را چند برابر حد نرمال نموده است. با این اوصاف به نظر می‌رسد اگر انتقال آب از عمان به عنوان آخرین راه حل به باور مدیران تبدیل شود و سایر روش‌های تأمین آب را کنار بگذارند تردیدی نیست که با توجه به هزینه بسیار زیاد این طرح قطعاً دولت زیر بار تأمین آن نخواهد رفت واگر بخش خصوصی بخواهد اجرا کند در بهترین شرایط بیش از ۱۰ سال زمان خواهد برد ونتیجه حاصله رسیدن آبی گرانقیمت به دست مشترکان است (که برخی رقم ۹۰۰۰ تومان برای هر متر مکعب را پیش‌بینی می‌کنند) و آن زمان مشکل یارانه بیشتر برای کاهش تعرفه مشترکان پیش خواهد آمد که باز هزینه دولت را بیشتر خواهد کرد و اگر قرار باشد خود مشترکان پرداخت کنند مشکلات دیگری پیش می‌آید که تبعات این طرح را بیشتر می‌کند.

بنابراین به نظر می‌رسد اگر به جای این سنگ بزرگ مدیران و متولیان حوزه آب ملی و استانی روش‌های کم هزینه‌تر وپربازده‌تر را در دستور کار قرار دهند هم زودتر به نتیجه خواهد رسید و هم اینکه وابسته به یک منبع تأمین آب نمی‌شوند تا مشکلی که برای سد دوستی پیش آمد تکرار نشود.

منبع: روزنامه قدس

انتهای پیام/